Recyclebaarheid / design for recycling

De Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR) is een nieuwe verpakkingsverordening die de Europese Commissie wil invoeren. Het voorstel voor de PPWR is in november 2022 gepubliceerd en daar wordt door de EU-lidstaten nog over onderhandeld.

De PPWR wordt de opvolger van de huidige Europese verpakkingsrichtlijn, de Packaging and Packaging Waste Directive uit 1994. Deze richtlijn konden de lidstaten op hun eigen manier in nationale wetgeving omzetten; Nederland deed dit in het Besluit beheer verpakkingen 2014.

Als de PPWR wordt aangenomen, is het een Europese wet die in alle EU-landen van kracht is (rekening houdend met de eventuele aanlooptijd die in de verordening is genoemd – vooralsnog 12 maanden). Dit betekent een gelijk speelveld voor alle lidstaten. Nationale wetten dienen hierop te worden aangepast.

De huidige Europese verpakkingsrichtlijn is er volgens de Europese Commissie niet in geslaagd de negatieve milieueffecten van verpakkingen aan te pakken. Volgens de EC worden te veel verpakkingen geproduceerd, is er te veel loze ruimte in verpakkingen, zijn verpakkingen niet voldoende recyclebaar, worden te weinig verpakkingen hergebruikt en wordt er te weinig recyclaat toegepast in nieuwe verpakkingen. Ook zijn er te veel verschillen in de manier waarop de verpakkingsrichtlijn door de lidstaten is geïmplementeerd, wat tot een ongelijk speelveld heeft geleid.  

Hoewel de recyclingpercentages in de Europese Unie zijn gestegen, groeit de hoeveelheid geproduceerd afval volgens de Europese Commissie sneller dan de feitelijke recycling. De hoeveelheid afval – voornamelijk van verpakkingen voor eenmalig gebruik - steeg in de afgelopen tien jaar met meer dan 20%. In lijn met de Europese Green Deal wil Europa verpakkingen en afvalmanagement aanpakken, om tot een schone, duurzame en circulaire economie te komen.

Op 30 november 2022 bracht de Europese Commissie de PPWR als voorstel naar buiten. Vanaf dat moment werd het een dossier in het Europees Parlement en in de Raad van de Europese Unie. Na politieke onderhandelingen is er door de vertegenwoordigers van de Commissie, de Raad en het Parlement een akkoord over de tekst bereikt. Het EU-Parlement heeft er inmiddels mee ingestemd en de tekst wordt momenteel op taal, verwijzingen etc. aangepast (corrigendum). Deze tekst wordt nogmaals formeel bekrachtigd door het EU-Parlement, waarna de EU-Raad in het najaar (oktober/november) zal stemmen. Bij goed gevolg wordt dan de tekst eind 2024 of begin 2025 gepubliceerd in het EU-Publicatieblad. (naar verwachting eind 2024/begin 2025). De PPWR gaat 20 dagen na publicatie in, maar de maatregelen worden 18 maanden na publicatie van kracht (tenzij er in de tekst een latere datum is vermeld).

Het doel van de PPWR is tweeledig:

• Ten eerste wil de Europese Commissie de milieu-impact van verpakkingen verlagen, door de hoeveelheid verpakkingen die op de markt komen te reduceren, verpakkingsafval te voorkomen, meer in te zetten op hergebruik en het opnieuw vullen van verpakkingen, hoogwaardige recycling, het meer kunnen toepassen van gerecycled kunststof, beter recyclebare verpakkingen en een gedetailleerde verpakkingsadministratie.
• Ten tweede wil de Europese Commissie een efficiënte werking van de interne markt (EU), door de wetgeving te harmoniseren en zo een gelijk speelveld te creëren.

De PPWR is een verordening die nog van kracht moet worden. De SUP-Directive is een richtlijn die in 2021 van kracht werd. De SUP-maatregelen worden sindsdien stapsgewijs ingevoerd door de lidstaten. Uiteindelijk bestaan beide wetten naast elkaar en moeten producenten en importeurs van verpakte producten aan beide wetten voldoen.

De PPWR geldt voor alle verpakkingen, de SUP-richtlijn heeft alleen betrekking op kunststof wegwerpverpakkingen. De insteek van de PPWR en SUP-richtlijn komen redelijk overeen: het doel is om zoveel mogelijk verpakkingsafval te voorkomen en daar waar dit ontstaat, te hergebruiken of te recyclen. De SUP richt zich echter op een beperkt aantal verpakkingen en vereist dat bedrijven hier heel specifiek over rapporteren. Daarom wordt er van bepaalde producenten en importeurs een groot detailniveau in de aangifte gevraagd.

Met de PPWR stelt de Europese Commissie duurzaamheidseisen aan verpakkingen. Dit worden de nieuwe Essentiële Eisen. Alle verpakkingen die op de markt worden gebracht, moeten aan deze eisen voldoen. Het gaat in het PPWR-voorstel om de volgende zaken (op hoofdlijnen):

• Schadelijke en gevaarlijke stoffen in verpakkingen. De som van de concentraties lood, cadmium, kwik en zeswaardig chroom in de verpakking of verpakkingscomponenten mag niet meer bedragen dan 100 mg/kg;
• Recyclebare verpakkingen. Alle verpakkingen moeten in 2030 goed recyclebaar zijn. Hoe dit wordt gemeten, wordt nog door de Europese Commissie bepaald.
• Gerecycled content. De toepassing van recyclaat in nieuwe producten en verpakkingen moet omhoog. Het minimale gehalte gerecycled content in kunststof verpakkingen gaat de komende jaren stap voor stap omhoog.
• Composteerbare verpakkingen. Twee jaar na invoering van de PPWR moeten – volgens het voorstel van de Europese Commissie – theezakjes, koffiepads en koffiecupjes, etiketten op groenten en fruit en zeer lichte plastic draagtassen composteerbaar zijn.
• Minimalisering van de verpakking. De verpakking moet zo licht mogelijk zijn en mag geen onnodige ruimte/lucht bevatten.
• Herbruikbare of hervulbare verpakkingen. In bepaalde productgroepen moeten meer herbruikbare en hervulbare verpakkingen worden ingezet. Denk aan: grote huishoudelijke apparaten, transport, e-commerce, warme en koude dranken (take-away), bier en wijn.
• Verboden. In sommige omgevingen (horeca, hotels en retail) wordt het gebruik van bepaalde verpakkingen verboden (zie ook de volgende vraag).
• Conformiteitsverklaring. Voor alle verpakkingen dient een conformiteitsverklaring te worden opgesteld door bedrijven die de verpakking op de markt brengen, waarmee wordt aangetoond dat de verpakking voldoet aan bovenstaande eisen. De conformiteitsverklaring dient tien jaar te worden bewaard.

Per 2030 wordt een aantal verpakkingstypes voor bepaalde doeleinden verboden:

• Eenmalige plastic wikkels om individuele verkoopeenheden te groeperen.
• Eenmalige plastic verpakkingen voor onbewerkt fruit of groente onder de 1,5 kg, tenzij aangetoond kan worden dat er bijv. productverlies optreedt.
• Eenmalige plastic verpakkingen voor drank en voedsel zogenoemde ‘eat-in’ gelegenheden (horeca).
• Eenmalige verpakkingen voor smaakstoffen, conserven, sauzen, koffiemelk, suiker en kruiderijen (horeca).
• Bepaalde eenmalige verpakkingen in hotels, zoals hygiëne- en toiletartikelen en cosmetica.
• Zeer lichtgewicht plastic tassen (< 15 micron), tenzij gebruikt vanwege hygiëne of primaire verpakking voor losse etenswaren wanneer dit helpt om voedselverspilling tegen te gaan.

Als de PPWR wordt gepubliceerd (naar verwachting eind 2024/begin 2025), dan moeten de gestandaardiseerde logo’s binnen achttien maanden (midden 2026) beschikbaar zijn. Het gebruik wordt dan 42 maanden na publicatie (naar verwachting midden 2028) verplicht.

Van u als bedrijf wordt verwacht dat u steeds gedetailleerder en op aantoonbare wijze vastlegt waarom u een verpakking hebt vormgegeven zoals u heeft gedaan. Ook moet u vastleggen welke materialen en componenten deze verpakkingen bevatten. Daarbij wordt gelet op de optimalisatie van herbruikbaarheid van de verpakking (opnieuw afvullen door de producent/importeur), recyclebaarheid en toepassing van gerecycled materiaal.

Het aantal verpakkingscategorieën waarover u moet rapporteren, wordt met de PPWR naar alle waarschijnlijkheid fors uitgebreid. Daarbij volstaat het niet altijd meer om op hoofdmateriaal (glas, papier en karton, kunststof, etc.) te onderscheiden; in toenemende mate zal op materiaaltype (PET, PP, PE) of kleur (transparant, kleurloos) worden onderscheiden.

Hoewel de regels voor de verpakkingenadministratie nog niet meteen ingaan, is het alvast goed om een begin te maken met het gedetailleerder vastleggen van de eigenschappen van uw verpakkingen. Belangrijke zaken zijn van welke (sub)materialen de verschillende onderdelen van de verpakking zijn gemaakt en of en hoeveel gerecycled (let op: post-consumer) materiaal u momenteel al toepast (voor plastic verpakkingen).

Hierbij kunt u denken aan een ‘verpakkingenpaspoort’ voor het inrichten van de verpakkingenadministratie. Gegevens die hierin kunnen worden opgenomen zijn onder andere het hoofdmateriaal (glas, plastic, papier en karton, etc.), materiaalsoort (PET, PP, PE), verpakkingscategorie (fles, flacon, tray etc.) en het gebruik van (post-consumer) recyclaat.

‘Post-consumer’ recyclaat wil zeggen dat het afval niet afkomstig is uit een productie-omgeving, maar ooit al een keer op de markt is gebracht en als afval is ingezameld.

Daarnaast is het verstandig voor alle verpakkingen na te gaan in welke mate zij recyclebaar zijn. Hoewel de recyclechecks van het KIDV hiertoe geen absolute garantie zijn, bieden zij wel een goede indicatie. Zodra de specifieke regels voor bepaling voor de recyclebaarheid van verpakkingen bekend is, zal het KIDV deze opnemen in haar instrumentarium.