Collectieve UPV-systemen dragen het meest bij aan de circulaire economie
Collectieve UPV-systemen zijn het meest effectief en doelmatig. Dat blijkt uit een verkenning naar de werking en de doelmatigheid en doeltreffendheid van UPV-systemen in Nederland en Europa, dat Verpact heeft laten uitvoeren door Strategy&. Daarbij was de centrale vraag hoe je producentenverantwoordelijkheid zo inricht dat het echt bijdraagt aan circulariteit, innovatie en een gelijk speelveld? De onderzoekers hebben daarvoor het Nederlandse UPV-systeem voor verpakkingen vergeleken met vijf andere Europese landen: Duitsland, België, Frankrijk, Spanje en Italië.
De Nederlandse UPV kent een collectief systeem, nu geborgd via de Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) van Verpact. Dit betekent dat alle producenten en importeurs op de Nederlandse markt verplicht moeten bijdragen aan de keten waar Verpact namens hen regie over voert door te sturen op circulair productontwerp, goede inzameling en het op de markt inkopen van recycling.
De belangrijkste uitkomsten uit de verkenning zijn opvallend en leerzaam. Nederland hoort met 88% circulariteit bij de Europese top in recyclingprestaties (alleen België doet het nog beter) en scoort goed op transparantie, monitoring en innovatie. Bovendien concluderen de onderzoekers dat een collectieve centrale regie freeriding voorkomt, tariefdifferentiatie mogelijk maakt en de transactiekosten verlaagt. Internationaal grijpen landen met meerdere concurrerende UPV-organisaties vaak terug op meer centrale coördinatie (zoals in Duitsland en Slovenië) of volgt er een race-to-the-bottom, waardoor investeringen voor de lange termijn die juist zo belangrijk zijn voor de circulaire economie niet meer van de grond komen. Nederland heeft daarin met zijn systeem een ‘slimme middenweg’ gekozen, met concurrentie in de afvalmarkt, maar wel met één aanspreekpunt in de UPV-organisatie.
De Europese en Nederlandse beleidsontwikkeling rond verpakkingen en de producentenverantwoordelijkheid is volop in beweging. De verkenning komt daarom voor alle spelers in het veld op een cruciaal moment en ondersteunt de discussie over een toekomstbestendig UPV-systeem. Verpact ziet dat het ‘laaghangend fruit’ voor de circulaire economie ondertussen is binnengehaald en dat voor volgende circulaire stappen een integrale benadering voor de gehele keten en een lange termijn blik, noodzakelijk zijn. Dit onderzoek laat zien dat daarvoor een collectief systeem essentieel is.
De belangrijkste conclusies uit de verkenning worden in dit document nader toegelicht: